Roszczenia co to? Definicja i podstawy prawne
Czym jest roszczenie w prawie cywilnym?
Roszczenie w prawie cywilnym to fundamentalne pojęcie, które określa prawo podmiotowe lub jego element, którego treścią jest uprawnienie do żądania od oznaczonej osoby określonego zachowania. Innymi słowy, gdy posiadamy roszczenie, mamy prawo domagać się czegoś od konkretnego podmiotu. Osoba, której przysługuje takie prawo, jest nazywana wierzycielem, natomiast podmiot, na którym ciąży obowiązek wykonania określonego działania lub zaniechania, to dłużnik. Roszczenie nie pojawia się w próżni – ma ono swoje źródło w różnorodnych zdarzeniach prawnych, takich jak na przykład prawo własności, zawarcie umowy sprzedaży, czy też popełnienie czynu niedozwolonego, który naraził kogoś na szkodę. Zrozumienie, czym jest roszczenie, jest kluczowe dla każdego, kto chce wiedzieć, jak dochodzić swoich praw w obrocie prawnym.
Wierzytelność a roszczenie – jaka jest różnica?
Często pojawia się pytanie o różnicę między wierzytelnością a roszczeniem. Choć terminy te są ze sobą ściśle powiązane i w potocznym rozumieniu bywają używane zamiennie, w terminologii prawniczej posiadają subtelne, ale istotne rozróżnienie. Wierzytelność to generalnie uprawnienie wierzyciela do żądania od dłużnika konkretnego świadczenia; jest ona przeciwieństwem długu. Roszczenie jest natomiast bardziej dynamicznym elementem tej relacji, często rozumianym jako możliwość zrealizowania swojej wierzytelności, zwłaszcza poprzez skierowanie sprawy na drogę sądową, jeśli dłużnik dobrowolnie nie wypełnia swojego obowiązku. Można powiedzieć, że roszczenie jest przejawem wierzytelności, który pozwala na aktywne dochodzenie jej wykonania.
Rodzaje roszczeń i ich specyfika
Roszczenie pieniężne i niepieniężne
Roszczenia można klasyfikować na wiele sposobów, jednak jedną z kluczowych jest podział ze względu na przedmiot świadczenia. Mamy zatem roszczenia pieniężne, których przedmiotem jest określona suma pieniędzy, na przykład zapłata za sprzedany towar, zwrot pożyczki czy odszkodowanie. Z drugiej strony istnieją roszczenia niepieniężne, które dotyczą świadczenia innego niż zapłata. Mogą to być na przykład żądania wydania rzeczy, wykonania określonej usługi, zaniechania pewnych działań czy naprawienia szkody poprzez przywrócenie stanu poprzedniego. Rozróżnienie to ma znaczenie m.in. przy wyborze sposobu dochodzenia praw i ich zabezpieczenia.
Roszczenie windykacyjne i negatoryjne
Szczególnym rodzajem roszczeń, szczególnie w kontekście prawa rzeczowego, są roszczenia windykacyjne i negatoryjne. Roszczenie windykacyjne służy do odzyskania rzeczy od osoby, która bezprawnie ją posiada. Jest to typowe żądanie właściciela, który chce odzyskać swoją własność, na przykład w sytuacji kradzieży lub bezprawnego zatrzymania. Z kolei roszczenie negatoryjne ma na celu przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaniechanie naruszeń, gdy prawo własności jest naruszane w inny sposób niż przez pozbawienie faktycznego władztwa nad rzeczą. Przykładem może być żądanie usunięcia np. drzewa naruszającego granice działki lub zaprzestania immisji, czyli działań zakłócających korzystanie z nieruchomości. Oba te rodzaje roszczeń służą ochronie prawa własności.
Dochodzenie i przedawnienie roszczeń
Jak dochodzić swoich praw?
Dochodzenie swoich praw, czyli realizacja roszczeń, zazwyczaj rozpoczyna się od próby polubownego załatwienia sprawy z dłużnikiem. Jeśli to nie przynosi rezultatu, kolejnym krokiem jest zazwyczaj skierowanie sprawy na drogę sądową poprzez złożenie pozwu. W ramach postępowania sądowego wierzyciel przedstawia dowody potwierdzające istnienie swojego roszczenia, a sąd po przeprowadzeniu postępowania wydaje wyrok. W przypadku wygrania sprawy i nieuregulowania należności przez dłużnika, wierzyciel może wystąpić o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności, co umożliwia wszczęcie postępowania egzekucyjnego przez komornika. Warto pamiętać, że niektóre roszczenia, szczególnie te o charakterze majątkowym, mogą mieć swój termin ważności, po którym wygasają.
Przedawnienie roszczenia – co to jest i kiedy następuje?
Przedawnienie roszczenia to instytucja prawna, która polega na tym, że po upływie określonego w przepisach prawa terminu, dłużnik zyskuje prawo do uchylenia się od jego wykonania. Należy podkreślić, że przedawnione roszczenie nie przestaje istnieć, ale jego dochodzenie przed sądem staje się niemożliwe, jeśli dłużnik podniesie zarzut przedawnienia. Ogólny termin przedawnienia dla roszczeń majątkowych wynosi co do zasady sześć lat, jednakże Kodeks cywilny przewiduje wiele wyjątków. Na przykład, przedawnienie roszczeń związanych z pożyczkami i kredytami następuje po 3 latach od dnia wymagalności, a jeśli umowa została wypowiedziana, od daty wypowiedzenia. Co istotne, roszczenia niemajątkowe oraz roszczenie o wydanie nieruchomości nie przedawniają się nigdy, co zapewnia trwałą ochronę praw w tych obszarach.
Zabezpieczenie roszczenia i inne aspekty
Na czym polega zabezpieczenie roszczeń?
Zabezpieczenie roszczenia to środek prawny stosowany przez wierzyciela w celu zagwarantowania sobie możliwości zaspokojenia swojego prawa w przyszłości, zwłaszcza gdy istnieje obawa, że dłużnik może ukryć swój majątek lub doprowadzić do jego zmniejszenia. Polega ono najczęściej na zajęciu części majątku dłużnika w sposób, który ogranicza jego swobodę dysponowania tym majątkiem, zapewniając tym samym wierzycielowi środki na spłatę w razie pozytywnego rozstrzygnięcia sprawy. Wniosek o zabezpieczenie roszczenia można złożyć wraz z pozwem, a jego rozpoznanie przez sąd często przyspiesza proces odzyskania należności. Opłata sądowa od wniosku o zabezpieczenie roszczenia wynosi zazwyczaj 100 zł.
Roszczenia pracownicze i ich specyfika
Roszczenia pracownicze to szczególna kategoria roszczeń wynikających ze stosunku pracy. Obejmują one między innymi żądania dotyczące wynagrodzenia, ekwiwalentu za urlop, odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę, czy też rekompensaty za szkodę wyrządzoną przez pracodawcę. Warto wiedzieć, że w prawie pracy obowiązują specyficzne terminy przedawnienia. Roszczenia pracownicze majątkowe i niemajątkowe ulegają przedawnieniu po trzech latach od momentu wyrządzenia szkody przez pracodawcę. Z kolei roszczenia pracodawców o naprawienie szkody wynikającej z błędnego wykonywania obowiązków pracowniczych przedawniają się po roku od dnia, w którym pracodawca dowiedział się o szkodzie, jednak nie później niż 3 lata od jej wyrządzenia. W trudnych sytuacjach, gdy pracodawca jest niewypłacalny, niezaspokojone roszczenia pracownicze mogą być pokryte z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, co stanowi istotną formę ochrony praw pracowniczych.
Dodaj komentarz