Łokieć tenisisty: co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie

Łokieć tenisisty: co to jest?

Łokieć tenisisty, medycznie znany jako entezopatia nadkłykcia bocznego kości ramiennej, to zespół dolegliwości bólowych dotyczących zewnętrznej strony stawu łokciowego. Choć nazwa sugeruje związek wyłącznie ze sportem tenisowym, schorzenie to dotyka znacznie szerszego grona osób. W istocie, jest to rezultat przeciążenia i mikrourazów struktur ścięgnistych, które przyczepiają się do nadkłykcia bocznego kości ramiennej. Te ścięgna należą do mięśni prostowników nadgarstka i palców, odpowiedzialnych za ruchy prostowania i odwodzenia ręki. Gdy te mięśnie są nadmiernie eksploatowane lub pracują w niewłaściwy sposób, dochodzi do drobnych uszkodzeń na poziomie przyczepów ścięgnistych, co z czasem prowadzi do rozwoju objawów łokcia tenisisty. Stan ten nie jest pierwotnie związany z ostrym stanem zapalnym, lecz raczej z procesem zwyrodnieniowym i mikrourazami wynikającymi z powtarzalnych obciążeń.

Przyczyny powstawania łokcia tenisisty

Główne przyczyny powstawania łokcia tenisisty wynikają z nadmiernego lub nieprawidłowego obciążenia ścięgien prostowników nadgarstka. Najczęściej jest to efekt powtarzalnych ruchów ręką i przedramieniem, zwłaszcza wykonywanych z niewłaściwą techniką. W tenisie, niepoprawne uderzenia forhendowe lub serwis mogą generować nadmierne naprężenia na ścięgna. Jednakże, schorzenie to nie ogranicza się wyłącznie do sportowców. Osoby wykonujące powtarzalne czynności manualne, takie jak pracownicy biurowi (długotrwałe pisanie na klawiaturze, obsługa myszki komputerowej), mechanicy, malarze, stolarze, a nawet muzycy grający na instrumentach strunowych, również są narażone. Kluczowe jest tutaj nie tyle samo powtarzanie ruchu, ile jego intensywność, siła zacisku, długość trwania oraz brak odpowiednich przerw i ergonomii pracy. Niewłaściwe ustawienie nadgarstka podczas wykonywania tych czynności może znacząco zwiększać ryzyko rozwoju łokcia tenisisty.

Objawy łokcia tenisisty i jak je rozpoznać

Głównym i najbardziej charakterystycznym objawem łokcia tenisisty jest ból zlokalizowany po zewnętrznej stronie stawu łokciowego. Ten ból często nie ogranicza się tylko do samego łokcia, ale może promieniować w dół przedramienia, aż do nadgarstka. Ból ten zazwyczaj nasila się podczas ruchów, które angażują mięśnie prostowniki nadgarstka. Typowe sytuacje wywołujące lub nasilające dolegliwości to:

• Chwytanie przedmiotów, zwłaszcza tych cięższych.
• Zaciskanie pięści.
• Prostowanie nadgarstka przeciwko oporowi.
• Skręcanie przedramienia, na przykład podczas odkręcania słoika.
• Pukanie w klawiaturę lub używanie myszki komputerowej.

W zaawansowanych stadiach schorzenia, ból może być obecny nawet w spoczynku, utrudniając codzienne funkcjonowanie. Czasami towarzyszyć mu może tkliwość palpacyjna w okolicy nadkłykcia bocznego kości ramiennej oraz osłabienie siły chwytu.

Diagnostyka i kto jest narażony na łokieć tenisisty

Diagnostyka łokcia tenisisty zazwyczaj rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu lekarskiego, podczas którego lekarz pyta o charakter bólu, jego lokalizację, czynniki nasilające i łagodzące, a także o rodzaj wykonywanej pracy lub uprawianego sportu. Następnie przeprowadzane jest badanie fizykalne, obejmujące ocenę zakresu ruchu w stawie łokciowym, palpację bolesnych miejsc oraz wykonanie specyficznych testów prowokujących ból, które pomagają potwierdzić diagnozę. W przypadku wątpliwości lub gdy objawy są nietypowe, lekarz może zlecić badania obrazowe. Najczęściej stosuje się ultrasonografię (USG), która pozwala ocenić stan ścięgien i wykryć ewentualne zmiany zwyrodnieniowe lub mikrouszkodzenia. Rzadziej, w bardziej skomplikowanych przypadkach, może być konieczne wykonanie zdjęcia rentgenowskiego (RTG), które pozwala wykluczyć inne schorzenia, jak na przykład zmiany kostne, lub rezonansu magnetycznego (MRI), który zapewnia jeszcze bardziej szczegółowy obraz tkanek miękkich.

Łokieć tenisisty najczęściej dotyka osoby w wieku 30 do 50 lat, jednak nie jest to regułą. Jak wspomniano wcześniej, schorzenie to dotyka nie tylko sportowców, ale również osoby wykonujące powtarzalne ruchy ręką w ramach swojej pracy lub codziennych czynności. Narażeni są pracownicy biurowi, osoby pracujące fizycznie, mechanicy, kucharze, fryzjerzy, stolarze, muzycy, a także osoby spędzające wiele godzin na grach komputerowych czy majsterkowaniu. Kluczowym czynnikiem ryzyka jest powtarzalność ruchów, niewłaściwa ergonomia, brak odpowiedniej techniki oraz przeciążenie mięśni bez zapewnienia im wystarczającego czasu na regenerację.

Łokieć tenisisty a stan zapalny

Warto zaznaczyć, że chociaż łokieć tenisisty jest często potocznie nazywany „zapaleniem łokcia”, to stan zapalny nie jest główną przyczyną tego schorzenia. Głównym mechanizmem leżącym u podstaw problemu jest zwyrodnienie i mikrourazy w obrębie ścięgien, wynikające z chronicznego przeciążenia. W reakcji na te mikrourazy może pojawić się pewien stopień zapalenia, jednak nie jest ono pierwotnym problemem, a raczej wtórną odpowiedzią organizmu na uszkodzenie. Skupianie się wyłącznie na leczeniu stanu zapalnego bez adresowania przyczyn przeciążenia i zwyrodnienia ścięgien może być nieskuteczne. Dlatego też terapie często koncentrują się na regeneracji tkanki ścięgnistej i poprawie mechaniki ruchu.

Leczenie łokcia tenisisty: metody i profilaktyka

Leczenie łokcia tenisisty ma na celu przede wszystkim złagodzenie bólu, przywrócenie funkcji kończyny oraz zapobieganie nawrotom. Terapia jest zazwyczaj wieloetapowa i wymaga cierpliwości. Kluczowe jest odpoczynek od czynności wywołujących ból oraz modyfikacja aktywności, polegająca na unikaniu ruchów obciążających dotknięte ścięgna. Zastosowanie opatrunku uciskowego lub opaski na łokieć tenisisty może przynieść ulgę, ograniczając nacisk na uszkodzone ścięgna i łagodząc ból podczas aktywności. Jednakże, opaska ta nie powinna być traktowana jako jedyna metoda leczenia, a raczej jako wsparcie dla właściwej terapii.

Fizjoterapia i rehabilitacja w leczeniu łokcia tenisisty

Fizjoterapia i rehabilitacja odgrywają fundamentalną rolę w skutecznym leczeniu łokcia tenisisty. Terapeuta manualny może zastosować różne techniki, takie jak masaż poprzeczny ścięgien, który ma na celu rozluźnienie napiętych mięśni i poprawę ukrwienia. Ważnym elementem jest również terapia powięziowa oraz techniki mobilizacji stawów. Kluczowe są również ćwiczenia wzmacniające i rozciągające mięśnie przedramienia i nadgarstka. Początkowo wykonuje się ćwiczenia izometryczne, a następnie stopniowo wprowadza się ćwiczenia z niewielkim obciążeniem, aby odbudować siłę mięśniową bez nadmiernego drażnienia uszkodzonych tkanek. Ważne jest również poprawienie ergonomii pracy i techniki wykonywania ruchów, aby zapobiec ponownym przeciążeniom. Czasami stosuje się również fizykoterapię, obejmującą zabiegi takie jak fala uderzeniowa, która stymuluje procesy regeneracyjne, czy ultradźwięki, które mogą działać przeciwbólowo i przeciwzapalnie.

Ćwiczenia i opaska na łokieć tenisisty

W procesie leczenia łokcia tenisisty, ćwiczenia odgrywają kluczową rolę w przywracaniu pełnej funkcji i siły mięśniowej. Po ustąpieniu ostrych objawów bólowych, fizjoterapeuta zaleci stopniowe wprowadzanie ćwiczeń wzmacniających mięśnie prostowniki i zginacze nadgarstka, a także ćwiczeń rozciągających. Przykłady ćwiczeń mogą obejmować:

• Zginanie i prostowanie nadgarstka z lekkim obciążeniem (np. małym ciężarkiem, butelką wody).
• Odwracanie i nawracanie przedramienia z obciążeniem.
• Ściskanie gumowej piłeczki lub miękkiego wałka w celu wzmocnienia mięśni chwytnych.
• Ćwiczenia rozciągające mięśnie przedramienia, poprzez zginanie i prostowanie nadgarstka z pomocą drugiej ręki lub opierając dłoń o powierzchnię.

Opaska na łokieć tenisisty, zwana również opaską kompresyjną lub podkowiastą, może być pomocna w łagodzeniu bólu podczas wykonywania codziennych czynności lub ćwiczeń. Działa poprzez wywieranie nacisku na mięśnie przedramienia, tuż poniżej miejsca przyczepu ścięgien do nadkłykcia bocznego kości ramiennej. Zmniejsza to napięcie na uszkodzone ścięgna i może pomóc w redukcji bólu. Ważne jest, aby nosić ją zgodnie z zaleceniami terapeuty i nie traktować jako substytutu właściwej rehabilitacji.

Leczenie nieoperacyjne vs operacyjne łokcia tenisisty

W zdecydowanej większości przypadków, łokieć tenisisty jest skutecznie leczony metodami nieoperacyjnymi. Obejmują one wspomniane wcześniej odpoczynek, modyfikację aktywności, fizjoterapię, ćwiczenia, a także leczenie farmakologiczne (leki przeciwbólowe i przeciwzapalne dostępne bez recepty lub na zlecenie lekarza). W przypadkach, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych rezultatów, a ból jest silny i przewlekły, lekarz może rozważyć inne opcje. Mogą to być iniekcje, takie jak osocze bogatopłytkowe (PRP), które zawiera czynniki wzrostu stymulujące regenerację tkanki ścięgnistej, lub sterydy, które mają silne działanie przeciwzapalne, choć ich długoterminowe stosowanie może osłabiać ścięgna.

Leczenie operacyjne jest zarezerwowane dla niepowodzenia wszystkich metod zachowawczych lub w przypadku bardzo zaawansowanych zmian, które uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. Zabieg chirurgiczny polega zazwyczaj na usunięciu uszkodzonej tkanki ścięgnistej i poprawie ukrwienia obszaru. Operacje te mogą być przeprowadzane metodami tradycyjnymi lub artroskopowo. Należy podkreślić, że decyzja o leczeniu operacyjnym jest podejmowana indywidualnie, po dokładnej analizie stanu pacjenta i braku odpowiedzi na inne formy terapii.

Jak unikać nawrotów łokcia tenisisty?

Aby uniknąć nawrotów łokcia tenisisty, kluczowe jest przestrzeganie zasad profilaktyki i długoterminowe dbanie o kondycję mięśni przedramienia oraz prawidłową ergonomię. Po zakończeniu aktywnego leczenia, należy kontynuować regularne wykonywanie ćwiczeń wzmacniających i rozciągających mięśnie przedramienia i nadgarstka, które pomagają utrzymać ich elastyczność i siłę. Ważne jest również stosowanie prawidłowej techniki podczas wykonywania czynności zawodowych lub sportowych, które mogą obciążać łokieć. W przypadku pracy biurowej, należy zadbać o ergonomię stanowiska pracy, w tym prawidłowe ustawienie monitora, klawiatury i myszki, a także regularnie robić krótkie przerwy na rozluźnienie i rozciągnięcie mięśni.

Ważna jest również stopniowa adaptacja do zwiększonego wysiłku, zarówno w sporcie, jak i w pracy, unikając nagłych i intensywnych obciążeń. Edukacja pacjenta i świadomość potencjalnych zagrożeń są kluczowe. W przypadku pojawienia się pierwszych objawów nawrotu, należy szybko zareagować, ograniczając obciążenie i stosując domowe metody łagodzenia bólu, aby zapobiec pogorszeniu stanu. Przestrzeganie zaleceń lekarza i fizjoterapeuty po zakończeniu leczenia znacząco zmniejsza ryzyko powrotu dolegliwości. Warto pamiętać, że zwolnienie lekarskie w przypadku łokcia tenisisty może trwać od 2 do 8 tygodni, w zależności od nasilenia objawów i rodzaju wykonywanej pracy, dlatego też cierpliwość i konsekwencja w leczeniu i profilaktyce są niezwykle ważne dla powrotu do pełnej sprawności.